RZEŹBA EUROPEJSKA XIX I POCZĄTKU XX WIEKU ZE ZBIORÓW MUZEUM NARODOWEGO WE WROCŁAWIU

23.09.2011 do 31.12.2011r.

Za początki kolekcji dziewietnasto i dwudziestowiecznej rzeźby europejskiej we Wrocławiu przyjąć można rok 1826, kiedy to sprowadzono z Berlina do Królewskiego Muzeum Sztuki i Starożytności (Königliches Museum für Kunst und Altertümer) we Wrocławiu zbiór współczesnych kopii gipsowych rzeźb antycznych. Inicjatorem tego przedsięwzięcia był ówczesny dyrektor i założyciel Muzeum profesor Johann Gustav Gottlieb Büsching.

Wyboru dzieł dokonali dwaj wybitni rzeźbiarze: Christian Daniel Rauch i Christian Friedrich Tieck. Kolekcja starożytności znalazła miejsce w bocznym skrzydle klasztoru poaugustiańskiego przy kościele NMP na Piasku. Jedynym reliktem tego zbioru jest dziś prezentowane na wystawie gipsowe popiersie Hermesa, będące kopią fragmentu kompozycji Praksytelesa Hermes z Dionizosem. Rzeźba nie stanowiła jednak głównego zainteresowania kolekcjonerskiego ówczesnych wrocławskich muzeów. Dopiero powołanie do życia w roku 1879 Śląskiego Muzeum Sztuk Pięknych (Schlesisches Museum der bildenden Künste) zmieniło zasadniczo tę sytuację.

Ambicją nowego dyrektora Alberta Berga było stworzenie placówki o charakterze ponadregionalnym, nie skupiającej się tylko na prezentacji dzieł o charakterze historycznym. Tworząc nowe kolekcje, skupiono się głównie na sztuce współczesnej, dzięki której kształtowano gust widzów odwiedzających muzeum. Od tego momentu kolekcja rzeźby powiększała się dosyć szybko, głównie dzięki darom i depozytom Śląskiego Towarzystwa Artystycznego (Schlesischer Kunstverein), a po roku 1910 także specjalnie w tym celu powołanego Śląskiego Związku Muzealnego (Schlesischer Museumsverein). Kolekcje rzeźby XIX i XX wieku z muzeów wrocławskich nie należały jednak do imponujących, z reguły rzeźby stanowiły uzupełnienie innych, większych kolekcji i zdominowane były przez autorów niemieckich.  Po 1945 zbiór ten powiększany był  głównie drogą zakupów. Powstała w ten sposób interesująca kolekcja, ukazująca charakterystyczne zjawiska w rzeźbie europejskiej XIX i XX wieku.

Rzeźba europejska jest niezwykle rzadko prezentowana w polskich muzeach, a kolekcja wrocławska należy do jednej z najliczniejszych. Na legnickiej ekspozycji prezentowana jest blisko połowa tej kolekcji. Różnie reprezentowane są w niej poszczególne tendencje stylowe. Bardzo wysoki poziom reprezentują przykłady rzeźby okresu klasycyzmu, zwłaszcza dzieła autorstwa Christiana Daniela Raucha: brązowe popiersia Anny Elżbiety  i cara Aleksandra I, wybitny marmurowy portret Fryderyka Wilhelma III, marmurowe popiersie Carla Friedricha von Wylich und Lottum dłuta Carla Friedricha Wichmanna, popiersie radcy handlowego Francka autorstwa Emila Wolffa. Na uwagę zasługują także prezentowane na wystawie płaskorzeźbione kompozycje reprezentujące ten sam nurt stylowy: Michela Victora Acier, Gustava Blaesera, Johanna Andreasa Schlotta. Dość licznie reprezentowane są dzieła nurtu neobarokowego w rzeźbie włoskiej, niemieckiej i francuskiej. Do najcenniejszych należą: popiersie Joanny d’Arc François Raoula Larche’a, portret konny księcia Ernesta II autorstwa Christiana Behrensa, Dziecko z gniazdem Alessandro Rugi. Z tego neobarokowego nurty wywodzi się secesja, którą na wystawie reprezentują dzieła Antoine’a Nelsona popiersie Młodej dziewczyny w kapeluszu, alabastrowy Akt Sandora Jaraya czy seledynowe ceramiczne popiersie Młodej dziewczyny. Echo impresjonizmu bez trudu dostrzeżemy w Portrecie Młodej dziewczyny Italo Campagnoli, w której swobodne, szkicowe modelowanie tworzy rozedrganą, migotliwą powierzchnię.
Charakterystyczne dla wrocławskiego zbioru są rzadko spotykane w innych europejskich kolekcjach dzieła rzeźby niemieckiej, związane przeważnie ze środowiskiem wrocławskim, wśród nich prace profesorów i absolwentów wrocławskiej Akademii: Theodora von Gosena Sprawiedliwość i Bogactwo, Aretuza, Ignatiusa  Taschnera Św. Cecylia, Paula Schulza Portret Matki i Akt meski.  Niezwykle interesujące są dzieła z pierwszej połowy XX w., wykonane w drewnie przez kierującego znaną w całej Europie  Szkołą Rzemiosł Drzewnych (Holzschnitzschule) w Cieplicach kierowaną, przez Cirillo dell’Antonio. W ekspozycji znalazły się Matka Boska Bolesna, Madonna z Dzieciątkiem, portret Wilhelma Boelsche jego autorstwa.

Do szczególnie cennych przykładów we wrocławskiej kolekcji należą dzieła prekursorów nowoczesnej rzeźby niemieckiej: Georga Kolbego Kąpiąca się, Ernsta Bardacha Flecista, Ernsta Segera Zapaśnicy.

dr Romuald Nowak

Fot. Dariusz Berdys