ZAMEK PIASTOWSKI pl. Zamkowy, Legnica
Informacje dla zwiedzających
ZAMEK PIASTOWSKI
Zamek to jedna z najważniejszych budowli Legnicy. Przez ponad 750 lat (do 1945 r.) siedziba i symbol władzy terytorialnej: książąt piastowskich, starostów habsburskich, pruskich i niemieckich urzędów rejencyjnych. To również miejsce magiczne - ziemne usypisko wypiętrzające bryłę zamku ponad okoliczny teren kryje w sobie zalążek obecnego miasta.
Ślady osadnictwa obronnego w tym miejscu sięgają końca VIII w. Tu, a dokładnie w zachodniej części dzisiejszego wzgórza zamkowego, w X wieku istniał gród warowny z fosą, zapewne śląskiego plemienia Trzebowian. Badania archeologiczne prowadzone od 1958 r. odsłoniły w kilku miejscach przebieg i czytelne resztki wielokrotnie naprawianego wału drewniano-ziemnego, posiadającego u podstawy szerokość ponad 15 m. W drugiej połowie X w. lub na początku wieku XI na miejscu spalonego i zniwelowanego grodu plemiennego powstał dwu-członowy zespół grodowy, składający się z owalnego gródka i również obwiedzionego wałem podgrodzia.
Powstanie tego założenia rezydencjalno-obronnego należy wiązać z organizacją państwa feudalnego i wyznaczeniem Legnicy na siedzibę kasztelana, urzędnika sprawującego w imieniu księcia władzę administracyjno-wojskową na określonym obszarze.
Zapewne wraz z usamodzielnieniem się Henryka Brodatego i wydzieleniem mu przez ojca ks. Bolesława Wysokiego dzielnicy legnickiej, co mogło nastąpić ok. 1190 r., rozpoczęła się poważna przebudowa książęcej siedziby. Dotychczasowy, drewniano-ziemny zespół grodowy został w znacznym stopniu rozplantowany, a na jego miejscu pod koniec XII w.i na początku XIII w. wzniesiono kilka dość znacznych budowli ceglanych. Przede wszystkim palatium i dwie wieże obronne nazwane później imieniem św. Piotra (patrona Legnicy) oraz św. Jadwigi (żony Henryka Brodatego i śląskiej świętej). Budowle te wraz z otaczającym je wałem obronnym, a w części północnej częściowo także murem ceglanym wzmocnionym dostawioną do niego wieżą, tworzyły jedną z pierwszych na ziemiach polskich murowanych warowni. Wspaniałość i znaczenie siedziby ks. Henryka Brodatego i jego syna Henryka Pobożnego, wybudowanej na miarę ich królewskich ambicji, została też dodatkowo uwypuklona przez dwunastoboczną kaplicę wzniesioną w bezpośrednim sąsiedztwie palatium w latach 20-tych XIII w.
W ten sposób wytyczone zostały zręby i obszar zamku, który dzisiejszy swój wygląd zawdzięcza ciągłym rozbudowom i wielokrotnym przebudowom w duchu kolejnych epok, a także rujnującym go doszczętnie wielkim pożarom z lat 1711, 1835 i 1945 r. Pierwotnie oddzielone od siebie palatium i obie wieże z czasem zrosły się ze sobą w jednolitą bryłę zamku. Rozbudowy zamku przeprowadzone przez ks. Fryderyka II (1480-1547) i Jerzego Rudolfa (1595-1653) nadały mu układ czworoboku obwiedzionego fortyfikacjami z czterema bastejami w narożach. Skrzydła zamkowe utworzyły wewnętrzny dziedziniec przedzielony na dwie części przez mur kurtynowy z wieżą zegarową, który w XIX w. został zastąpiony budynkiem o neo-renesansowej fasadzie, przypominającej galerię. Do pocz. XVI w. wjazdu na zamek strzegła zachodnia wieża św. Jadwigi. Od czasów Fryderyka II do wnętrza można było się dostać przez istniejącą do dziś bramę wjazdową i długą sień przejazdową pod wschodnim skrzydłem zamku.
Do czasów wojen o Śląsk toczonych pomiędzy Prusami, a Austrią Legnica wraz z zamkiem stanowiła twierdzę. Zwycięski król Fryderyk II w 1764 r. polecił rozebrać fortyfikacje zamkowe, a w 1793 r. zasypano też fosy i zlikwidowano most prowadzący do zamku.
W całym kompleksie zamkowym szczególnie godne uwagi są te jego partie, które zachowały swą oryginalną formę. Do takich bez wątpienia należy wspaniała brama zamkowa, najwcześniejszy zabytek architektury renesansowej w Legnicy, dzieło Jerzego z Ambergu. Portal bramy zdobią trzy kolumny kandelabrowe, na których wspiera się bogato rzeźbiony fryz z medalionami portretowymi fundatora tego założenia ks. legnickiego Fryderyka II i jego żony Zofii Brandenburskiej oraz kartusz herbowy z orłem śląskim.
Z dziedzińca możemy oglądać odsłoniętą w trakcie badań architektoniczno-konserwatorskich w latach 60 -t ych X X w. północną ścianę palatium. Wykonany w wątku wendyjskim ceglany mur i zachowane w nim detale architektoniczne oddają skalę i charakter tej budowli. Legnickie palatium liczące 61,5 m długości, 16,5 m szerokości i 12 m wysokości było w początkach XIII wieku jedną z największych świeckich budowli ceglanych w Europie Środkowej. Zachowane kamienne obramienia okien szczelinowych, dostarczających kiedyś skąpe światło do pomieszczeń magazynowych i gospodarczych, wyznaczają poziom pierwszej kondygnacji romańskiego palatium. Zachowane powyżej kamienne portale otworów drzwiowych i ceglane łuki okien sygnalizują drugą kondygnację, wysoką na 2,5 m. Nad nią znajdowała się ostatnia, reprezentacyjna kondygnacja, wysoka na 6 m, mieszcząca uroczystą aulę i komnaty książęce. Otwory okienne tej kondygnacji noszą już ślady przebudowy w dobie gotyku.
W bezpośrednim sąsiedztwie palatium do 1621 roku wznosiła się dwukondygnacyjna kaplica, której resztki można oglądać w przykrywającym je pawilonie ekspozycyjnym.
Obie cylindryczne wieże zamkowe miały pierwotnie po ok. 20 m wysokości. Grube mury (4,5 m w wieży Św. Piotra i 2,5 m w wieży Św. Jadwigi) były trudne do sforsowania. Do ich wnętrza prowadziły tylko pojedyncze wejścia umieszczone w górnych kondygnacjach, do których można było się dostać jedynie zewnętrznymi schodami. Wolnostojące wieże nie tylko ochraniały zamek, ale były też, na wypadek jego zdobycia, miejscem ostatecznej obrony. Pomieszczenia w dolnych partiach obu wież służyły za więzienie, do których opuszczano skazańców ze znajdującej się nad nimi izby straży. W górnych partiach wież mieściły się też izby mieszkalne.
Obie wieże za czasów ks. Ludwika II (1385-1436) ponad dwukrotnie powiększyły swoją wysokość. Okrągłe dotąd wieże zyskały ośmioboczne nadbudowy zakończone strzelistymi dachami. Wieża Św. Piotra została dodatkowo zwieńczona kamiennym gzymsem koronującym, na którym wspiera się dekoracyjna balustrada. Specjalnie dla jej wykonania ks. Ludwik II sprowadził w 1416 r. kamieniarza aż z Saint Denis pod Paryżem. Również wówczas wieża św. Jadwigi zyskała ganek z krenelażem. W mieszczącej się poniżej niego dawnej izbie mieszkalnej, nazywanej też „komnatą św. Jadwigi” na początku XVI w. została urządzona Komnata Różana z bogatą polichromią wyrażającą cechy ówczesnej kultury rycersko-dworskiej.
Dziś w zamku mieszczą się instytucje oświatowe: Dolnośląskie Centrum Kształcenia Ustawicznego i Językowego Kadr w Legnicy oraz Zespół Szkół Muzycznych w Legnicy.
Folder - Zielona Komnata w wieży św. Jadwigi legnickiego zamku
pobierz pdf ( załącznik otwiera nowe okno)
Zamek w średniowieczu
Zamek w czasach księcia Ludwika II
Czasy księcia Fryderyka II
Zamek w czasach nowożytnych
Architektura wieży
Polichromie Zielonej Komnaty
Dobrzy Bohaterowie
Komnata i czasy nowożytne
Patronka "Zielonej Komnaty"
Zielona Komnata dzisiaj
Renowacja wieży
Opracowanie merytoryczne: Anna Kurowska-Adamowicz
Fotografie: Grzegorz Spała
Opracowanie graficzne: Olimpia Rataj-Pach
Wystawa pochodzi z archiwum UM Legnica
GALERIA FOTOGRAFII /Fot. Dariusz Berdys
Biuletyn Informacji Publicznej