Akademia Rycerska  19 maja – 30 października 2016

Organizatorzy: Muzeum Miedzi w Legnicy oraz Benjamin Bilse Gesellschaft e.V. Detmold

200 lat temu w naszym mieście urodził się Benjamin Bilse, wybitny dyrygent, muzyk i kompozytor. Z tej okazji rok bieżący został ogłoszony w Legnicy Rokiem Benjamina Bilsego.

Nasz bohater przyszedł na świat 17 sierpnia 1816 roku w gospodzie Zum Schwarzkretscham, prowadzonej przez jego ojca Gottlieba Benjamina Bilse. Dom ten znajdował się przy obecnej ulicy Głogowskiej 32, tuż za mostem na Czarnej Wodzie. Chłopiec został ochrzczony w kościele Marii Panny, co zostało odnotowane w zachowanej do dziś księdze metrykalnej.

Benjamin już jako chłopiec okazywał duże zainteresowanie muzyką. Dlatego w wieku 14 lat rozpoczął naukę u ówczesnego muzyka miejskiego Ernsta Friedricha Scholza. W tym czasie młody muzyk musiał opanować grę na skrzypcach oraz na wielu innych instrumentach. Podczas nauki, Bilse wraz ze swoim nauczycielem grał na różnych uroczystościach miejskich oraz koncertach organizowanych w piwnicy ratuszowej. Dzięki wsparciu finansowemu legnickiego kupca Baumgarta dalszą naukę młody Benjamin kontynuował w Wiedniu. Tam studiował dyrygenturę i doskonalił grę na skrzypcach pod kierunkiem znanego wirtuoza Josepha Böhma. Występował także jako pierwszy skrzypek w orkiestrze Johanna Straussa (ojca).

Po powrocie do Legnicy, w 1842 roku Benjamin Bilse objął posadę dyrygenta miejskiej orkiestry. Rozpoczął też współpracę z organistą i kantorem w kościele Piotra i Pawła Friedrichem Wilhelmem Tschirchem. Wspólnie stworzyli silny i ambitny zespół muzyczny współpracujący z solistami i chórami. W Legnicy Bilse skompletował pełną i wyszkoloną przez siebie orkiestrę, która raczyła legniczan cyklami koncertów muzyki popularnej, ale także oratoryjno-kantatowej i symfonicznej. Odbywały się one przeważnie w Domu Strzeleckim, nowo wybudowanym Teatrze Miejskim czy na scenie położonego nad Młynówką zakładu kąpielowego Badehaus.

Legnicka orkiestra, mająca w swoim repertuarze różnorodne utwory, stawała się coraz sławniejsza. Jej oryginalny styl, wysoki poziom wykonawczy oraz dbałość o właściwe brzmienie zaowocowało licznymi zaproszeniami. Artystyczne podróże ułatwiła rozwijająca się od lat 40. XIX wieku sieć połączeń kolejowych. Dzięki czemu orkiestra Bilsego stała się bardziej mobilna i o jej zaletach mogli przekonać się słuchacze wielu europejskich miast.

Częstym kierunkiem obieranym przez legnicką orkiestrę była Warszawa, gdzie jej muzycy wielokrotnie koncertowali w Dolinie Szwajcarskiej. Podczas swoich ośmiu kilkumiesięcznych pobytów, które miały miejsce pomiędzy 1857 a 1878 rokiem, muzycy Bilsego wzbudzali szczególny entuzjazm wśród warszawskiej publiczności. Niezmiennie gorąco przyjmowane prezentacje muzyczne zespołu przyczyniły się do powstania swoistego fenomenu społeczno-kulturalnego, jakim byli „bilsiści”, czyli miłośnicy i entuzjaści muzyki Bilsego. Szczególne emocje wzbudzało wykonywanie polskich utworów patriotycznych, które znajdowały się w repertuarze legnickich artystów. W czasie gdy w 1872 roku Bilse koncertował w Warszawie, jego pobyt zbiegł się ze śmiercią Stanisława Moniuszki. Podczas pogrzebu dawna legnicka orkiestra zagrała marsza żałobnego Chopina.

Częsta nieobecność Bilsego w Legnicy wywoływała niezadowolenie magistratu. W 1865 r., mimo usilnych próśb dyrygenta, nie udzielono mu urlopu, podczas którego planował tournée do Lipska. Fakt ten stał się dla Bilsego wystarczającym powodem do zerwania współpracy z miastem i przeprowadzki do Berlina. Szeroki rozgłos muzykom legnickiej orkiestry przyniósł wyjazd artystyczny na Wystawę Światową w Paryżu w 1867 roku.

Przez następne lata, aż do 1885 roku Benjamin Bilse związany był z Franzem Meddingiem właścicielem Domu Koncertowego w Berlinie, który w tym czasie stanowił jedno z centrów życia muzycznego stolicy Niemiec. Tylko tam dał ponad 3,5 tys. koncertów. A przecież w tym czasie nadal i niezmordowanie odbywał wraz ze swą orkiestrą liczne tournée po dziesiątkach miast i stolic europejskich. Przez orkiestrę Bilsego zarówno w legnickim okresie, jak i berlińskim okresie przewinęło się dziesiątki muzyków.

Bilse w wieku 70 lat powrócił na stale do swego rodzinnego miasta. Zamieszkał w domu przy ulicy Złotoryjskiej. Tutaj też zmarł 13 lipca 1902 roku. Jeszcze za jego życia, imieniem Bilsego nazwano jedną z ulic i reprezentacyjny plac w mieście.

Współcześni zaliczali Bilsego do największych dyrygentów tamtych czasów. Członkowie jego orkiestry stworzyli trzon powstającej Filharmonii Berlińskiej. Ten wybitny legniczanin pozostawił po sobie bogatą spuściznę w postaci ponad 40 kompozycji, które ukazały się drukiem w Berlinie, a także w Anglii i Francji. Popyt na nie był tak wielki, że prawie wszystkie zostały opracowane dla użytku domowego na pianino, na dwie lub cztery ręce oraz na pianino i skrzypce.

Duża część kompozycji Bilsego została poświęcona osobistościom, które znał lub podziwiał. Wiele utworów skomponował na specjalne okazje, jak otwarcie linii kolejowej łączącej Legnicę z Wrocławiem w 1844 r. Więcej takich przykładów znajdziecie państwo na wystawie, do zwiedzenia której zapraszamy.

Eksponaty na wystawę użyczyli m.in.: Benjamin Bilse Gesellschaft e.V. Detmold, Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, Archiwum Państwowe we Wrocławiu. Oddział w Legnicy, Biblioteka Narodowa w Warszawie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu, Muzea Narodowe we Wrocławiu i Poznaniu, oraz potomkowie Benjamina BIlsego

BENJAMIN BILSE (1816-1902) I JEGO ORKIESTRA

Fot.D.Berdys

 Otwarcie wystawy - 19.05.2016 r.