Wystawa „Marszałkowi w hołdzie” została przygotowana przez Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie w roku ubiegłym, z okazji 140 rocznicy urodzin Marszałka. Jej autorką jest Helena Piórkowska-Sulej. W Muzeum Miedzi w Legnicy prezentujemy ją z okazji 90-rocznicy odzyskania niepodległości.

Zgromadzono na niej ponad trzysta eksponatów z Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, Muzeum Narodowego w Warszawie oraz Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu. Składają się na nią pamiątki po Józefie Piłsudskim, unikatowe fotografie, mundury, broń, odznaczenia, pieczęcie a także wizerunki Marszałka utrwalone w obrazach i rzeźbach najważniejszych twórców dwudziestolecia międzywojennego – Jacka Malczewskiego, Wojciecha Kossaka, Kazimierza Sichulskiego i Konstantego Laszczki.

Bezsprzecznie jednym z najbardziej zaangażowanych w dzieło odrodzenia Państwa Polskiego w 1918 r. był Józef Piłsudski. On opowiadał się za powrotem do hasła walki zbrojnej o niepodległość, On jako pierwszy domagał się budowy organizacji militarnych polskiej irredenty, tworząc Pierwszą Kompanie Kadrową - zalążek Legionów Polskich. To On wyruszył zbrojnie w sierpniu 1914 roku, by mieczem wykuwać nowe granice państw i narodów. Po odzyskaniu niepodległości na ręce Józefa Piłsudskiego Rada Regencyjna złożyła odpowiedzialność za kierowanie odrodzonym państwem.

Józef Piłsudski urodził się 5 grudnia 1867 w Zułowie na Litwie, w rodzinie o tradycjach patriotycznych. W Wilnie ukończył gimnazjum, a od 1885 rozpoczął studia medyczne na Uniwersytecie Charkowskim. Tam zaczął działalność konspiracyjną w niepodległościowych organizacjach studenckich, trafiając m.in. w szerokie kręgi osób kojarzonych z rewolucyjną organizacją rosyjską Narodna Wola. 22 marca 1887 został aresztowany pod zarzutem udziału w spisku na życie cara, którego autorami byli członkowie Frakcji Terrorystycznej tej organizacji. Wyrokiem z 1 maja 1887 roku został skazany na pięcioletnie zesłanie w głąb Rosji. Do Wilna Piłsudski powrócił 1 lipca 1892. Tam wstąpił do ruchu socjalistycznego, będąc początkowo wileńskim korespondentem czasopisma konspiracyjnego "Przedświt". W 1894 został wybrany na przedstawiciela Sekcji Litewskiej w nowo powstałym Centralnym Komitecie Robotniczym PPS (CKR PPS) i został redaktorem naczelnym Robotnika. Na początku 1900 nasiliły się aresztowania i rewizje w domach osób podejrzewanych o działalność konspiracyjną. W nocy z 21 na 22 lutego 1900, po zdekonspirowaniu wydawnictwa, Piłsudski został ponownie aresztowany. Wstępne śledztwo prowadzono w Łodzi, ale 17 kwietnia został osadzony w celi nr 39 X Pawilonu warszawskiej Cytadeli. Po wybuchu rewolucji 1905 roku Piłsudski organizował bojówki PPS do walki z zaborcą. W końcu został przywódcą nowej Organizacji Bojowej PPS. W listopadzie 1906 doszło w Wiedniu do rozłamu w PPS. Piłsudski stanął na czele PPS-Frakcji Rewolucyjnej. W 1912 został wybrany na Komendanta Głównego Związku Strzeleckiego i przyjął pseudonim Mieczysław. W okresie poprzedzającym wybuch I wojny światowej Piłsudski zaangażował się w organizowanie rozmaitych grup paramilitarnych w Galicji. Na zjeździe zwolenników walki czynnej 25 sierpnia 1912 w Zakopanem był inicjatorem utworzenia Polskiego Skarbu Wojskowego. 1 grudnia 1912 w obliczu wybuchu I wojny bałkańskiej Komisja Tymczasowa Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych mianowała Piłsudskiego naczelnym komendantem sił wojskowych.

W pierwszych latach powojennych Józef Piłsudski jako Naczelnik Państwa Polskiego oraz Wódz Naczelny Armii Polskiej uchronił Polskę, a tym samym Europę przed bolszewizmem. W kwietniu 1920 roku polskie dywizje dotarły do Dniepru i Berezyny. W Piłsudskim – zdobywcy Kijowa widziano wodza, który „podążył szlakiem Bolesława Chrobrego”. Lecz karta się odwróciła – zdawało się, że katastrofa jest nieuchronna. W sierpniu Rosjanie dotarli w pobliże Warszawy. Porażał impet ich ofensywy i skala odwrotu Polaków. Na barkach Piłsudskiego spoczywała odpowiedzialność za losy armii i państwa. Rzucając na szali cały autorytet sam objął dowództwo grupy uderzeniowej znad Wieprza, w między czasie składając na ręce premiera Wincentego Witosa dymisję z funkcji naczelnika państwa i wodza naczelnego. W razie klęski nie chciał być przeszkodą w rokowaniach pokojowych, liczył się też z ryzykiem śmierci i niewoli. Zreorganizował system dowodzenia, tworząc Kwaterę Główną Wodza Naczelnego. To ułatwiło mu bezpośrednie prowadzenie operacji grupy uderzeniowej, a za pośrednictwem nadzorującego pracę Sztabu Generalnego gen. Tadeusza Rozwadowskiego kierowanie działaniami na pozostałych odcinkach frontu. Te rozwiązania doskonale zdały egzamin. W krytycznych dniach sierpniowych Piłsudski wykazał się imponującą ruchliwością i energią. Jego obecność na froncie podtrzymywała również morale wojska. Efektem było zwycięstwo i buława marszałkowska.

Marszałek należał do nielicznej grupy odrzucających polityczne awanse na rzecz konkretnej pracy dla państwa. Nie przyjął propozycji kandydowania na urząd prezydenta, dobrowolnie usuwając się od władzy w 1923 roku. Gdy zaledwie w kilka lat po odzyskaniu z takim trudem wywalczonej suwerenności kraj zaczął pogrążać się w chaosie wewnętrznej polityki, sejmowych kłótni i partyjnych sporów Marszałek w sposób zdecydowany i w dramatycznych okolicznościach powrócił do życia politycznego w maju 1926 roku - nie po najwyższe stanowiska, ale by oczyścić kraj z korupcji, wzmocnić go wewnętrznie i zewnętrznie. Po dokonanym przewrocie Piłsudski został 31 maja 1926 r. wybrany na prezydenta Rzeczypospolitej przez Zgromadzenie Narodowe, jednak godności tej nie przyjął. W drugim głosowaniu Zgromadzenie Narodowe wybrało na prezydenta popieranego przez Niego Ignacego Mościckiego. Był to kolejny triumf Piłsudskiego, bowiem ukonstytuowanie się nowych władz usankcjonowało zmiany na scenie politycznej po wydarzeniach majowych. 23 marca 1935 Sejm uchwalił nową konstytucję. Gdy prezydent Ignacy Mościcki 23 kwietnia 1935 r. podpisał ustawę zasadniczą, Piłsudski miał przed sobą niecały miesiąc życia. Była ona pisana z myślą o Marszałku, ale najwyższa władza w państwie nie stała się już Jego udziałem.

Józef Piłsudski zmarł w Belwederze 12 maja 1935, o godzinie 20.45 w wieku 68 lat. Jego pogrzeb stał się wielką manifestacją jedności narodowej. Ogłoszona została żałoba narodowa. W 1936 roku serce Piłsudskiego zostało złożone w grobie jego matki na cmentarzu na Rossie w Wilnie, a ciało w krypcie pod Wieżą Srebrnych Dzwonów na Wawelu.

Wystawie towarzyszy projekcja filmu pt. Józef Piłsudski Droga do niepodległości.

Otwarcie wystawy - 01.10.2008r.
Czynna do - 06.12.2008r.

Fot. Dariusz Berdys