Zamek Piastowski

ZAMEK PIASTOWSKI pl. Zamkowy, Legnica

Informacje dla zwiedzających


ZAMEK PIASTOWSKI

Zamek to jedna z najważniejszych budowli Legnicy. Przez ponad 750 lat (do  1945  r.) siedziba i symbol władzy terytorialnej: książąt piastowskich, starostów habsburskich, pruskich i niemieckich urzędów  rejencyjnych. To również miejsce magiczne - ziemne usypisko wypiętrzające bryłę zamku ponad okoliczny teren kryje w sobie zalążek obecnego miasta.

Ślady osadnictwa obronnego w tym miejscu sięgają końca VIII w. Tu, a dokładnie w zachodniej części dzisiejszego wzgórza zamkowego, w X wieku istniał gród warowny z fosą, zapewne  śląskiego plemienia Trzebowian. Badania archeologiczne prowadzone od 1958 r. odsłoniły w kilku  miejscach przebieg i czytelne resztki wielokrotnie  naprawianego  wału drewniano-ziemnego, posiadającego u podstawy szerokość ponad 15 m. W drugiej połowie X w. lub na początku wieku XI na miejscu spalonego i zniwelowanego grodu plemiennego powstał dwu-członowy zespół grodowy, składający się z owalnego gródka i również obwiedzionego wałem podgrodzia.
Powstanie tego założenia  rezydencjalno-obronnego należy  wiązać z organizacją państwa feudalnego i wyznaczeniem  Legnicy na siedzibę kasztelana, urzędnika  sprawującego w imieniu księcia władzę administracyjno-wojskową na określonym obszarze.

Zapewne  wraz z usamodzielnieniem się Henryka Brodatego i wydzieleniem mu przez ojca ks. Bolesława Wysokiego dzielnicy legnickiej, co mogło nastąpić ok. 1190 r., rozpoczęła się poważna przebudowa książęcej siedziby. Dotychczasowy, drewniano-ziemny  zespół grodowy został w znacznym stopniu rozplantowany, a na jego miejscu pod koniec XII w.i na początku  XIII  w.  wzniesiono  kilka  dość znacznych budowli ceglanych. Przede wszystkim palatium i dwie wieże obronne nazwane później imieniem św. Piotra (patrona Legnicy) oraz św. Jadwigi (żony Henryka Brodatego i śląskiej świętej). Budowle te wraz z otaczającym je wałem obronnym, a w części północnej częściowo także murem ceglanym wzmocnionym dostawioną do niego wieżą, tworzyły jedną z pierwszych na ziemiach polskich murowanych warowni. Wspaniałość i znaczenie siedziby ks. Henryka Brodatego i jego syna Henryka Pobożnego, wybudowanej na miarę ich królewskich  ambicji, została też dodatkowo uwypuklona przez dwunastoboczną kaplicę wzniesioną w bezpośrednim sąsiedztwie palatium w latach 20-tych XIII w.
W  ten  sposób  wytyczone zostały zręby i obszar zamku, który dzisiejszy swój wygląd zawdzięcza ciągłym rozbudowom i wielokrotnym przebudowom w duchu kolejnych epok, a także rujnującym go doszczętnie wielkim pożarom z lat 1711, 1835 i 1945 r. Pierwotnie oddzielone od siebie palatium i obie wieże z czasem zrosły się ze sobą w jednolitą bryłę zamku. Rozbudowy  zamku przeprowadzone  przez  ks. Fryderyka  II (1480-1547) i Jerzego Rudolfa  (1595-1653)  nadały mu  układ czworoboku obwiedzionego fortyfikacjami  z czterema bastejami w narożach. Skrzydła zamkowe utworzyły  wewnętrzny  dziedziniec przedzielony na dwie części przez mur kurtynowy z wieżą zegarową, który w XIX w. został zastąpiony budynkiem o neo-renesansowej  fasadzie,  przypominającej  galerię. Do pocz. XVI  w. wjazdu na zamek strzegła zachodnia wieża św. Jadwigi. Od czasów Fryderyka II do wnętrza można było się dostać przez istniejącą do dziś bramę wjazdową i długą sień przejazdową pod wschodnim skrzydłem zamku.

Do czasów wojen o Śląsk toczonych pomiędzy Prusami, a Austrią Legnica wraz z zamkiem stanowiła twierdzę. Zwycięski król Fryderyk II w 1764 r. polecił rozebrać fortyfikacje zamkowe, a w 1793 r. zasypano też fosy i zlikwidowano most prowadzący do zamku.

W całym kompleksie zamkowym szczególnie godne uwagi są te jego partie, które zachowały swą oryginalną formę. Do takich  bez wątpienia należy wspaniała brama zamkowa, najwcześniejszy zabytek architektury renesansowej w Legnicy, dzieło Jerzego z Ambergu. Portal bramy zdobią trzy kolumny kandelabrowe, na  których wspiera się bogato rzeźbiony fryz z medalionami portretowymi  fundatora  tego założenia ks. legnickiego Fryderyka II i jego żony Zofii  Brandenburskiej oraz  kartusz herbowy z orłem śląskim.

Z dziedzińca możemy oglądać odsłoniętą w trakcie badań architektoniczno-konserwatorskich w latach 60 -t ych X X w. północną ścianę palatium. Wykonany w wątku wendyjskim ceglany mur i zachowane w nim detale architektoniczne oddają skalę i charakter tej budowli.  Legnickie  palatium  liczące  61,5 m długości, 16,5 m szerokości i 12 m wysokości było w początkach XIII wieku jedną z największych świeckich budowli ceglanych w Europie Środkowej. Zachowane kamienne obramienia  okien  szczelinowych, dostarczających kiedyś skąpe światło do pomieszczeń magazynowych i gospodarczych, wyznaczają poziom pierwszej kondygnacji romańskiego palatium.  Zachowane powyżej kamienne portale otworów drzwiowych i ceglane łuki okien sygnalizują drugą kondygnację, wysoką na 2,5 m. Nad nią znajdowała się ostatnia, reprezentacyjna  kondygnacja, wysoka na 6 m, mieszcząca uroczystą aulę i komnaty książęce. Otwory okienne tej kondygnacji noszą już ślady przebudowy w dobie gotyku.

W bezpośrednim sąsiedztwie palatium do 1621 roku wznosiła się dwukondygnacyjna kaplica, której resztki można oglądać w przykrywającym je pawilonie ekspozycyjnym.

Obie cylindryczne  wieże zamkowe miały pierwotnie po ok. 20 m wysokości. Grube mury (4,5 m w wieży Św. Piotra i 2,5 m w wieży Św. Jadwigi) były trudne do sforsowania. Do ich wnętrza  prowadziły tylko pojedyncze  wejścia umieszczone w górnych kondygnacjach,  do których można było się dostać jedynie zewnętrznymi schodami. Wolnostojące wieże nie tylko ochraniały zamek, ale były też, na wypadek jego zdobycia, miejscem ostatecznej obrony. Pomieszczenia w dolnych partiach obu wież służyły za więzienie, do których opuszczano skazańców ze znajdującej  się nad nimi izby straży. W górnych partiach wież mieściły się też izby mieszkalne.

Obie wieże za czasów  ks. Ludwika II  (1385-1436)  ponad dwukrotnie powiększyły swoją wysokość. Okrągłe dotąd wieże zyskały  ośmioboczne nadbudowy zakończone strzelistymi dachami. Wieża Św. Piotra została  dodatkowo zwieńczona  kamiennym gzymsem koronującym, na którym wspiera się dekoracyjna balustrada. Specjalnie dla jej wykonania ks. Ludwik II sprowadził w  1416 r. kamieniarza  aż z Saint Denis pod Paryżem. Również wówczas wieża św. Jadwigi zyskała ganek z krenelażem. W mieszczącej  się poniżej  niego dawnej izbie  mieszkalnej, nazywanej też „komnatą św. Jadwigi” na początku XVI w. została urządzona  Komnata  Różana z  bogatą polichromią wyrażającą cechy ówczesnej kultury rycersko-dworskiej.    

Dziś w zamku mieszczą się instytucje oświatowe: Dolnośląskie Centrum Kształcenia Ustawicznego i Językowego Kadr w Legnicy oraz Zespół Szkół Muzycznych w Legnicy.



Zielona Komnata w wieży św. Jadwigi legnickiego zamku Folder - Zielona Komnata w wieży św. Jadwigi legnickiego zamku

pobierz pdf ( załącznik otwiera nowe okno)



Zamek w średniowieczu
Zamek w czasach księcia Ludwika II
Czasy księcia Fryderyka II
Zamek w czasach nowożytnych
Architektura wieży
Polichromie Zielonej Komnaty
Dobrzy Bohaterowie
Komnata i czasy nowożytne
Patronka "Zielonej Komnaty"
Zielona Komnata dzisiaj
Renowacja wieży



Opracowanie merytoryczne: Anna Kurowska-Adamowicz
Fotografie: Grzegorz Spała
Opracowanie graficzne: Olimpia Rataj-Pach
Wystawa pochodzi z archiwum UM Legnica




GALERIA FOTOGRAFII /Fot. Dariusz Berdys


IMG_5489
IMG_4192-panorama-a
Neorenesansowa przybudówka z klatką schodową
IMG_4328-k
Wieża Św. Jadwigi
IMG_4397
Taras widokowy wieża św. Piotra
IMG_4334-k3
Wieża Św. Piotra
IMG_4449
Zielona Komnata
IMG_4461-panorama-a
Zielona Komnata
IMG_5503-panorama-a
IMG_5537-panorama-a
Skrzydło południowe, dawne palatium
IMG_3266
Renesansowa galeria z wieżą zegarową
IMG_9034-k
Renesansowa brama zamkowa
IMG_9290-k
Zofia Brandenburska, żona ks. legnickiego Fryderyka II
IMG_9298-k
medalion portretowy ks. legnickiego Fryderyka II
IMG_5531
Pawilon z reliktami późnoromańskiej kaplicy zamkowej