Ekspozycja plenerowa w ogrodzie muzealnym u zbiegu ul. Partyzantów i Rycerskiej.

Lapidarium przy Muzeum Miedzi w Legnicy ma charakter ekspozycji plenerowej w ogrodzie muzealnym u zbiegu ul. Partyzantów i Rycerskiej. Zgromadzone w okresie powojennym zabytkowe elementy architektoniczne i rzeźbiarskie zostały zinwentaryzowane i po wstępnych zabiegach konserwatorskich zamontowane na przygotowanych ścianach i postumentach.

Projekt Lapidarium przygotowali w 1975 roku pracownicy Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej – Wojciech Brzezowski i Stanisław Medeksza. Zieleń zaprojektował B. Rutkowski. Realizacja projektów nastąpiła w 1983r.
 
Lapidarium muzealne kontynuuje wcześniejsze tradycje opieki nad zabytkową kamieniarką. W XIX wieku umieszczono fragmenty dawnej architektury świeckiej i sakralnej na zewnętrznych ścianach byłego kościoła Św. Maurycego i resztkach muru obronnego na dziedzińcu klasztoru benedyktynek – dziś użytkowanych przez I Liceum Ogólnokształcące, gdzie są w dalszym ciągu eksponowane.

W początkach XX wieku przy Niederschlesische Museum / Muzeum Dolnośląskie / w Legnicy założono ogród muzealny, w którym w 1924 r. utworzono lapidarium. Muzeum zostało zniszczone pod koniec II wojny światowej, fragmenty zachowanych elementów kamiennych przeniesiono na teren przylegający do budynku dawnej kurii opatów cysterskich z Lubiąża, dzisiejszej siedziby Muzeum Miedzi.
W projekcie lapidarium starano się wyeksponować zabytki tematycznie i chronologicznie. Nie zawsze było to możliwe ze względu na zachowane wcześniejsze fragmenty ścian. Ekspozycję rozpoczynają zabytki umieszczone na ścianie budynku muzealnego i ustawionych po przeciwnej stronie postumentach, powstałe w czasie romanizmu i gotyku. Ich proweniencja jest bardzo często trudna do ustalenia. Znalazły się tu m.in. tablica fundacyjna z wieży ciśnień, tablice herbowe dwu zasłużonych dla Śląska rodów Zedlitzów i Budziwojów.

Na specjalnie pobudowanych ścianach umieszczono fragmenty architektonicznej dekoracji renesansowych kamienic, głównie portale. Najokazalszym, a zarazem najstarszym wyeksponowanym zabytkiem jest zdobiący cała elewację portal z tzw. ,,kamienicy Bitschena”, byłego domu legnickiego burmistrza ściętego w czasie buntu czeladników w 1454r. Budynek ten stał się później siedzibą rodziny von der Heyde i L. Wundera. Oni to ok. połowy XVI wieku zlecili przebudowę swej siedziby i wykonanie zachowanej do dziś dekoracji. Warto zwrócić także uwagę na trzy tarcze z herbem księstwa legnicko – brzeskiego, w tym jedną z najwcześniejszych – tarczę z połowy XIV wieku pochodzącą z zamku legnickiego. Najliczniejszą grupę stanowią w lapidarium epitafia legniczan i rzeźby z kaplic rodowych. Dużą grupą trafiły one do muzeum w 1972 roku, kiedy to po pracach wykopaliskowych w kościele Św. Św. Piotra i Pawła natrafiono na nie w kryptach. Pod koniec XIX wieku miała miejsce renowacja tego kościoła i większość epitafiów umieszczonych na jego zewnętrznych ścianach zdjęto i złożono w podziemiach. Kolejna grupa trafiła do lapidarium w 1995 r. , kiedy kościół Św. Św. Piotra i Pawła stał się katedrą a Legnicą stolicą nowego biskupstwa i przygotowywano kryptę grzebalną. Pod posadzką odkryto kolejne fragmenty kamieniarki, w tym epitafia.

Wśród rozmieszczonych na ceglanych murach epitafiów możemy spotkać niemal wszystkie formy ornamentu barokowego, a na zatartych już często inskrypcjach odczytać historie rodów i rodzin bardzo skrupulatnie przez ówczesnych spadkobierców zapisane. Rzeźby umieszczone na niewysokich postumentach zaopatrzone zostały przez twórców, zgodnie z sugestią fundatorów, w atrybuty vanitatywne lub alegoryczne. Większość eksponowanych w lapidarium zabytków została wykonana z piaskowca, ale trafiają się także wytwory z marmuru strzegomskiego.

Fot.D.Berdys