Gmach Główny - 2015 - 2018

Miedź jest pierwszym metalem poznanym i wykorzystanym przez człowieka. Najstarsze wyroby z miedzi pochodzą z przełomu VI/V tysiąclecia przed naszą erą i zostały znalezione w dorzeczu Tygrysu i Eufratu.

Na początku wykonywano z niej figurki, ozdoby, broń i lustra. Wraz z  większą dostępnością tego kruszcu oraz doskonaleniem technologii jego pozyskiwania i obróbki  pojawiały się  kolejne zastosowania miedzi.         

Miedź w domu
Od XVI do początku XX wieku miedź była jednym z najczęściej stosowanych materiałów  służących do wykonywania naczyń i sprzętów wykorzystywanych w dawnym domu. Przemawiały za tym zalety miedzi: kowalność, mały ciężar właściwy, dobre przewodzenie ciepła, znaczna odporność na zużycie. Aby zabezpieczyć przygotowywane, oraz przechowywane potrawy i produkty spożywcze przed szkodliwym wpływem związków chemicznych, które mogły powstać na miedzi / siarczki, sole, tlenki / wnętrza naczyń pobielano, czyli pokrywano warstwą cyny. Gdy pobiała się wycierała naczynia ponownie cynowano.

Obok naczyń do gotowania, pieczenia, smażenia, chłodzenia i przechowywania produktów spożywczych używano także naczyń służących do utrzymania   higieny : wiader, mis, wanien i wanienek, urządzeń do prania, nocników. Miedź miała także zastosowanie przy wytwarzaniu sprzętów pomocnicze takich jak moździerze, żelazka, świeczniki i lampy oraz naczyń i przedmiotów o charakterze dekoracyjno użytkowym.

Miedź w świątyni
Od czasów  średniowiecznych  z czystej miedzi, często następnie złoconej, wykonywano zapinki do strojów, naczynia (kielichy, puszki na hostie), naczynia do ablucji, sprzęty liturgiczne (krzyże, monstrancje, relikwiarze). Do podobnych celów wykorzystywano mosiądz i brąz.  Poddając je złoceniu i srebrzeniu,  podnoszono walory estetyczne wyrobu, ukrywano ”pośledniość” materiału, zabezpieczano przed utlenianiem. Złocenie wnętrz kielichów wynika także z wymagań liturgicznych i jest stosowane do dziś. Z miedzi i jej stopów wytwarzano także lampki wieczne, łódki do kadzidła, naczynia na wodę święconą i chrzcielnice, świeczniki i skarbonki, dzwony i dzwonki, specyficzne dla śląskiej kultury funeralnej tarcze pogrzebowe i trumienne. Na miedzianym podobraziu od XVI po XIX wiek malowano kameralne obrazy o tematyce religijnej jak również obrazy ołtarzowe o znacznych rozmiarach.
Handel i miedź
Początkowo w wymianie handlowej  miedź była traktowana jak inne kruszce. Do transakcji używano jej  w postaci odlanych sztabek, prętów, ale także ozdób.
Stopy miedzi wykorzystywano przy wytwarzaniu  sprzętów związanych z ważeniem i mierzeniem towaru: wag, odważników, miarek.
Pierwsze monety wykonane z miedzi pojawiają się już w czasach starożytnych.
W średniowieczu i czasach nowożytnych bito z niej monety o niskich nominałach. Tylko kraje o bogatych własnych złożach /Szwecja, Rosja /nawet w XVIII wieku wybijały z nich monety o nominale odpowiadającym wartości kruszcu. Monet miedzianych używano także na ziemiach polskich.

Miedź w sztuce
Czystą miedź jako tworzywo dla dzieł sztuki  (choć jako takie mogą być traktowane także niektóre wytwory dawnego rzemiosła)  po raz pierwszy nobilitowała Secesja. W tym czasie powstawała biżuteria i  wieszane na ścianach kute w blasze miedzianej plakiety. Ale najdłuższa historię  ma wykorzystanie  miedzi, a właściwie jej stopu  brązu, do tworzenia rzeźb. Powstawały z niego zarówno  pomniki jak i rzeźby kameralne do wnętrz użyteczności publicznej i prywatnych. Blacha miedziana została także wykorzystana przy tworzeniu emalii, miedziorytów, instalacji.

Fot. Dariusz Berdys