8 lutego 1945 r. znad Odry ruszyło natarcie wojsk radzieckich 1 Frontu Ukraińskiego. Jeszcze tego samego dnia wieczorem, na północnych i północno-wschodnich przedmieściach Legnicy doszło do pierwszych starć nacierających oddziałów Armii Czerwonej z siłami niemieckimi. Miasta broniły nieliczne jednostki regularnego wojska, a także pośpiesznie sformowane oddziały Volkssturmu złożone ze zdolnych do walki mężczyzn, funkcjonariusze policji i żandarmerii, a nawet strażacy. 9 lutego Niemcy tracili kontrolę nad kolejnymi obszarami miasta. Od wschodu i południa wkraczały do Legnicy dalsze jednostki radzieckie. Do wieczora większa część miasta znalazła się pod kontrolą czerwonoarmistów. Walki wygasły następnego dnia.
11 lutego 1945 r. w radzieckim komunikacie wojennym podano wiadomość o zdobyciu szeregu dolnośląskich miejscowości, m. in. Legnicy. Przez następne dziesięciolecia tego dnia miały miejsce oficjalne obchody „wyzwolenia Legnicy”. Propaganda komunistyczna utrzymywała, że wojska radzieckie stoczyły o miasto ciężki bój. W rzeczywistości walki nie były zbyt intensywne. Szczupłe siły niemieckie nie mogły stawić skutecznego oporu oddziałom Armii Czerwonej.
Pamiątkowy głaz upamiętniający zdobycie Legnicy powstał w ramach uroczystości 15. rocznicy „wyzwolenia” miasta. Wieczorem 10 lutego 1960 r., po zakończeniu apelu poległych na Placu Słowiańskim z udziałem przedstawicieli władz partyjnych, delegacji zakładów pracy, funkcjonariuszy milicji i żołnierzy KBW, miał miejsce przemarsz ulicami miasta na Plac Łużycki, gdzie dokonano uroczystego odsłonięcia kamienia. Według oficjalnej relacji stanął na trasie przemarszu Armii Czerwonej. W miejscu odsłonięcia pomnika wkraczające do miasta pierwsze czołgi radzieckie miały ostrzeliwać napotkane siły nieprzyjaciela.
Do stworzenia pomnika wtórnie wykorzystano głaz z nagrobka doktora Wilhelma Junghansa (1877–1930). Urodził się w Mieroszowie koło Wałbrzycha. Po pobycie w Królewcu gdzie studiował medycynę a następnie prowadził praktykę lekarską, w 1906 r. przybył do Legnicy. W 1910 r. znalazł zatrudnienie w prowadzonym przez siostry elżbietanki Szpitalu Fundacji Św. Jerzego przy ob. ul. Murarskiej. W 1915 r. objął funkcję ordynatora oddziału chirurgicznego placówki. W latach 1919–1923 był też radnym miejskim, a potem honorowym członkiem magistratu – pracował w wydziale parków, w 1927 r. zasiadał w komitecie honorowym wystawy GUGALI. Pasją legnickiego lekarza były także samochody. Był członkiem Dolnośląskiego Klubu Motoryzacyjnego. (Niederschlesischer Automobil-Club). Dnia 14 maja Wilhelm Junghans zmarł nagle na atak serca w miejscowości Tours we Francji, podczas międzynarodowego rajdu przez Austrię, Włochy, Francję i Hiszpanię organizowanego przez Powszechny Niemiecki Klub Motoryzacyjny (Allgemeiner Deutscher Automobil-Club). Spoczął na legnickiej nekropolii w części nazywanej „cmentarzem leśnym”. O pojawieniu się kamiennego nagrobka w czerwcu 1931 r. informowała lokalna gazeta „Liegnitzer Tageblatt”.
