Szlachta na Śląsku w średniowieczu i czasach nowożytnych.

Ekspozycja 23.05 - 9.11.2014

Wystawa Rycerze wolności – Strażnicy praw. Szlachta na Śląsku w średniowieczu i czasach nowożytnych  stanowi część polsko-niemieckiego projektu wystawienniczego pod wspólnym tytułem Szlachta na Śląsku/Adel in Schlesien.

Zamierzeniem tego przedsięwzięcia jest zilustrowanie jednego z ważniejszych tematów wspólnej śląskiej historii oraz  przybliżenie współczesnemu odbiorcy znaczenia i roli wyższych warstw  śląskiej społeczności od średniowiecza aż po wiek XX. 

Legnicka wystawa prezentuje  historię najważniejszych śląskich rodów książęcych i szlacheckich, dworską kulturę i obyczaje od średniowiecza po połowę  XVIII w. Ekspozycja w Görlitz: Trwanie wśród przemian przedstawia z kolei dzieje szlachty na Śląsku i Górnych Łużycach od osiemnastego wieku, a w Muzeum Uniwersytetu Wrocławskiego na wystawie Opiekunka kotliny jeleniogórskiej zapoznać się można z działalnością kulturalną i społeczną śląskiej arystokratki hrabiny Friederike von Reden.

Wystawa w Legnicy  została rozmieszczona w dwóch budynkach – w salach muzealnych Akademii Rycerskiej przy ul. Chojnowskiej 2 oraz w gmachu muzeum przy ul. Św. Jana 1. Ekspozycja Rycerze wolności – Strażnicy praw koncentruje się na czterech głównych zagadnieniach. Zwiedzanie wystawy rozpoczyna się w Akademii Rycerskiej, gdzie prezentowane są tematy związane z książętami i szlachtą, ich wzajemnymi powiązaniami i relacjami, koligacjami. Ta część ekspozycji podkreśla powiązania szlachty z ziemią i terytorium – filarami jej prestiżu i źródłem  przywilejów. Kolejny temat to zobowiązania wobec własnego stanu i władców rządzących Śląskiem na przestrzeni stuleci. Również postawa szlachty wobec reformacji oraz rywalizacja religijna między katolikami a protestantami,  znalazła tu swoje odzwierciedlenie.

Druga cześć wystawy  stara się odpowiedzieć na pytanie o horyzont intelektualny szlachty śląskiej. Szczególny nacisk położono na tematykę związaną z wykształceniem zdobywanym przez przedstawicieli szlachty obojga wyznań na uczelniach śląskich i europejskich. Tu także ukazano szlachtę śląską jako patronów kościołów, mecenasów sztuki, literatury i muzyki, zleceniodawców i fundatorów zarówno przeciętnych jak i znakomitych dzieł  rzeźby, malarstwa, architektury.

Kolejna część wystawy, budynek  przy ul. Św. Jana,  skupia się głównie na życiu codziennym szlachty śląskiej, jej stosunku do religii i życia wiecznego. Zwiedzający znajdą tu sprzęty i przedmioty codziennego użytku, świadczące o przepychu i dostatku szlacheckich siedzib. Tu również ukazano  zwyczaje towarzyskie tego stanu. Zgromadzone obiekty są odległym echem licznych zabaw, balów, polowań i innych hucznych uroczystości obchodzonych w gronie rodzinnym i sąsiedzkim. Istotnym wątkiem wystawy jest ukazanie mentalności oraz duchowości szlachty śląskiej na przestrzeni wieków. Wiele kościołów na Śląsku zawdzięcza swój wystrój hojności i opiece szlacheckich fundatorów, zamawiających obrazy, ołtarze czy sprzęty i szaty liturgiczne.

Ostatni dział wystawy podejmuje także wątek przemijalności życia i przygotowania do śmierci. Na przykładzie poradników "dobrego umierania", kazań pogrzebowych i mów pośmiertnych pokazuje postrzeganie śmierci w obyczajowości poszczególnych odłamów chrześcijaństwa. Zebrane w tej części wystawy eksponaty związane z obrzędowością pogrzebową szlachty są nie tylko świadectwem wiary lecz także chwały rodu i sławy imienia zmarłego.

Do najcenniejszych zabytków prezentowanych na wystawie należy m.in. barokowe drzewo genealogiczne rodu Schaffgotschów przechowywane w klasztorze Ojców Pijarów w Jeleniej Górze-Cieplicach oraz renesansowy portret Wolffa von Buswoya z kościoła parafialnego w Niedźwiedzicach koło Chojnowa. Zobaczyć będzie również można kunsztownie wykonaną strzelbę „cieszynkę” misternie inkrustowaną kością i masą perłową i podobnie zdobiony kabinet księżnej cieszyńskiej Elżbiety Lukrecji. Wśród epitafiów na szczególną uwagę zasługuje obraz epitafijny Georga III von Oppersdorfa z kościoła św. Bartłomieja Apostoła w Głogówku z 1632 r. i potrójne epitafium rodziny Pücklerów z Szydłowca, ok. 1620 r. Ciekawym zabytkiem kultury funeralnej jest także  zespół sześciu tarcz  z  szlacheckimi herbami  z trumny Georga von Glaubitza  zmarłego 1607 roku.

Na ekspozycji w Muzeum Miedzi w Legnicy znalazły się zabytki i pamiątki związane ze śląskimi rodami szlacheckimi / unikatowe grafiki, medale, monety,  stare dokumenty z rodzinnych archiwów, cenne rękopisy i starodruki z zamkowych bibliotek,  broń, szkło, meble i stroje / pochodzące z licznych muzeów, kolekcji i kościołów, niekiedy pierwszy raz udostępniane zwiedzającym. Szczególną wdzięczność za liczne udostępnienie swoich zbiorów wyrażamy Muzeum Narodowemu we Wrocławiu, Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu oraz Legnickiej i Opolskiej Kurii Biskupiej.

Komentarz do wystawy w postaci podpisów do zabytków oraz tekstów wprowadzających do poszczególnych części wystawy przygotowany został w języku polskim oraz niemieckim.
Integralną częścią ekspozycji są ponadto prezentacje multimedialne i projekcje audiowizualne, wzbogacające wątki i tematy prezentowane na wystawie.

Ekspozycji towarzyszyć będzie dwujęzyczny katalog wystawy pod redakcją prof. Jana Harasimowicza zawierający obok not katalogowych  także  eseje wybitnych  specjalistów z zakresu poszczególnych dziedzin.

Wystawa prezentowana  będzie od 23 maja do 9 listopada 2014 r., od wtorku do niedzieli. Posiadaczom biletu kolejowego na trasie Wrocław-Legnica-Görlitz lub biletu na jedną z wystaw przysługuje ulgowy wstęp na pozostałe wystawy zrealizowane w ramach projektu Szlachta na Śląsku.

Autor scenariusza i kurator wystawy: prof. dr Jan Harasimowicz
Komisarze wystawy: Łucja Wojtasik- Seredyszyn, Andrzej Niedzielenko
Aranżacja: Pracownia Projektowa  Sowa - Szenk, s.c. Wrocław

Wystawa:
RYCERZE WOLNOŚCI STRAŻNICY PRAW
Szlachta na Śląsku w średniowieczu i czasach nowożytnych.

Fot.Dariusz Berdys

Otwarcie wystawy: 23.05.2014 r.